Ostatnio słuchałem “Próby” Michel de Montaingne’a.
Sporo tam było o Plutarchu, spytałem ai co głosił i wkleję co sądzi o demokracji i monarchii.
Kiedyś, gdzieś tam słyszałem coś o Plutarchu ale nigdy się nie zgłębiałem.
Demokracja w oczach Plutarcha:
Plutarch patrzył na demokrację z dużą dozą krytycyzmu i sceptycyzmu. Jego doświadczenia historyczne, obserwacja ówczesnych mu ustrojów oraz jego filozoficzne inklinacje skłaniały go do postrzegania demokracji jako systemu obarczonego poważnymi wadami. Kluczowe aspekty jego krytyki demokracji obejmują:
- Rządy motłochu (ochlokracja): Plutarch obawiał się, że demokracja łatwo przeradza się w rządy tłumu, gdzie decyzje podejmowane są pod wpływem emocji, demagogii i chwilowych nastrojów, a nie racjonalnego osądu i wiedzy. Uważał, że niewykształcone i podatne na manipulacje masy nie są w stanie podejmować mądrych i odpowiedzialnych decyzji dotyczących spraw państwowych.
Ignorancja i krótkowzroczność ludu: W jego opinii, zwykli ludzie byli zbyt zajęci swoimi codziennymi sprawami i brakowało im zarówno czasu, jak i wiedzy, aby w pełni zrozumieć złożoność polityki i podejmować przemyślane decyzje. Ich horyzonty były ograniczone, a perspektywa krótkoterminowa.
Podatność na demagogów: Plutarch dostrzegał niebezpieczeństwo pojawiania się charyzmatycznych, ale pozbawionych skrupułów demagogów, którzy potrafią manipulować tłumem, wykorzystując jego emocje i ignorancję do osiągania własnych celów. Tacy liderzy, w jego mniemaniu, prowadzili do destabilizacji i upadku państwa.
Niestabilność i brak ciągłości: Demokracja, z jej częstymi zmianami przywódców i polityk, wydawała się Plutarchowi systemem niestabilnym i niezdolnym do realizacji długoterminowych celów. Ciągłe spory i rywalizacja polityczna osłabiały państwo od wewnątrz.
Ryzyko niesprawiedliwości: Obawiał się, że w demokracji prawa mniejszości mogą być ignorowane przez większość, prowadząc do niesprawiedliwych decyzji i ucisku.
Monarchia w ujęciu Plutarcha:
W przeciwieństwie do demokracji, Plutarch
postrzegał monarchię jako potencjalnie najlepszy system rządów, pod pewnymi warunkami. Jego preferencje wynikały z przekonania o potrzebie silnego, mądrego i cnotliwego przywódcy, który byłby w stanie kierować państwem ku dobru. Kluczowe argumenty przemawiające za monarchią w jego myśli to:
Potrzeba mądrego i cnotliwego władcy: Plutarch idealizował ideę filozofa-króla, zgodnie z platońską tradycją. Wierzył, że jeśli władzę sprawuje jednostka o wysokim poziomie moralności, intelektu i wiedzy filozoficznej, to jest ona w stanie podejmować najlepsze decyzje dla dobra wszystkich obywateli.
Stabilność i ciągłość: Monarchia, w jego mniemaniu, zapewniała większą stabilność i ciągłość rządów niż demokracja, gdzie władza często się zmieniała. Jeden, mądry władca mógł realizować długoterminowe plany i polityki, co przyczyniało się do pomyślności państwa.
Jedność i spójność: Plutarch uważał, że monarchia sprzyja jedności i spójności państwa, ponieważ wszyscy obywatele są zjednoczeni pod jednym przywódcą i jedną wizją. Eliminuje to wewnętrzne konflikty i podziały, które często występują w demokracjach.
Efektywność podejmowania decyzji: W systemie monarchicznym decyzje mogą być podejmowane szybciej i bardziej efektywnie niż w demokracji, gdzie wymagane są długie debaty i kompromisy. Jeden, mądry władca może działać zdecydowanie i w odpowiednim czasie.
Rola filozofa jako doradcy: Ponieważ Plutarch zdawał sobie sprawę, że idealny filozof-król jest rzadkością, postulował, aby monarchowie otaczali się mądrymi doradcami, zwłaszcza filozofami. Ich wiedza i doświadczenie mogłyby wspomagać władcę w podejmowaniu właściwych decyzji.
Przykład cnót: Wierzył, że cnoty samego monarchy mogą stanowić potężny przykład dla jego poddanych, inspirując ich do życia w sposób moralny i odpowiedzialny.
Podsumowanie:
Plutarch, choć żył w czasach, gdy różne formy rządów były powszechne, wyraźnie skłaniał się ku monarchii, pod warunkiem, że władzę sprawuje mądry i cnotliwy przywódca lub jest on wspierany przez takich doradców. Jego krytyka demokracji wynikała z obawy przed chaosem, ignorancją tłumu i manipulacją demagogów. W jego idealnym modelu monarchii, filozofia odgrywała kluczową rolę w kształtowaniu rządów opartych na rozumie, sprawiedliwości i dbałości o dobro wspólne. Warto jednak pamiętać, że jego poglądy były osadzone w konkretnym kontekście historycznym i filozoficznym starożytnej Grecji.
Na koniec wkleję definicję ochlokracji:
«wynaturzona forma demokracji, w której rządy sprawuje tłum kierowany przez schlebiających mu demagogów»
Brzmi znajomo? XD
